نقدی بر سینمای ایران
فاجعه ای به نام سینمای کمدی در ایران
چند سالی است که گرایش
به ساخت فیلم های کمدی در سینمای ایران، به گرایش غالب بدل شده است. تهیه
کنندگان سینما در این فضای ایجاد شده، عمدتا ترجیح می دهند روی فیلمنامه های
کمدی سرمایه گذاری کنند و روی خوشی به سایر ژانرها نشان نمی دهند. به همین
دلیل فیلمنامه نویسان هم طبق ذائقه حاکم بر سینمای امروزه، با ساز تهیه
کنندگان می رقصند و با وجود عدم تخصص و مهارت کافی در این ژانر، فیلمنامه
هایی به زعم خودشان کمدی می نویسند و تحویل تهیه کننده و موسسات فیلمسازی می
دهند. تهیه کننده هم به محض مشاهده یک شوخی، جک و جنگولک بازی در متن
فیلمنامه، سریعا عوامل تولید را برای ساخت فیلم فرا می خوانند. صحبت بر سر
اینکه چرا فیلم کمدی در سینمای ما ساخته می شود، نیست.
چرا که چه در سینمای ایران و چه در جهان، فیلم های کمدی را می توان یافت که بدون هر گونه لودگی، با ارایه مضامینی عمیق در عین طنزهای ظریف، ماندگار شده اند. سوال آن است که چرا این همه فیلمکمدی؟ و سوال مهم تر این است که آیا فیلم هایی که امروزه در سینمای ایران به روی پرده می روند را می توان کمدی نامید؟ وودی آلن می گوید که فیلم کمدی به معنای دلقک بازی نیست و بازیگران این گونه فیلم ها، مجاز به استفاده از لودگی برای خنداندن تماشاگر نیستند چیزی که دقیقا عکس آن در سینمای ما حاکم است . در حالی که امروزه مخاطبان تلویزیون و سینما از دیدن جُنگ ها و برنامه های شاد بی بهره اند، سازندگان فیلم های کمدی با استفاده از اصول خنداندن تماشاگر در جنگ های شادی و حتی سیرک، سعی در خنداندن تماشاگر که از پرده سینما فیلم را تماشا می کنند، دارند.
بعضا بازیگران که در همراه ساختن مخاطب و خنداندن آنها و ایجاد فضای طنز ناکام می شوند، با پوشیدن لباس هایی همچون دلقک ها و انجام دادن حرکاتی شبیه به آنها سعی در خنداندن مخاطب دارند. گاهی هم شخصیت های فیلم مخاطبان خود را کودکانی می بینند و با شکلک در آوردن می خواهند این کار را انجام دهند و اگر باز با این روش ها موفق نشدند، بازیگران دست های خود را از پرده سینما به سمت تماشاگران دراز می کنند و آنها را قلقلک می دهند تا آنها را وادار به خندیدن کنند، گویی که هدف نهایی فیلم خنداندن تماشاگران است و قهقهه زدن آنها نشانگر این است که فیلم خوبی است! اما مخاطب به جای همذات پنداری با قهرمانان پوشالی و لوده و گاه احمق فیلم، خود را در حال تماشای برنامه شو حمید ماهی صفت می بیند که در حال جک گفتن است. (به هیچ وجه قصد خدشه دار کردن حرفه ماهی صفت را ندارم، بلکه منظورم ضعف کمدی سازان و توسل آنها به شیوه ایشان است.) عمدتا اکثر این فیلم ها دچار ابتذال نابخشودنی شده اند. استفاده از مضامین پوچ و بی ارزش و همینطور استفاده از سکانس هایی که بیشتر در کوچه و بازار و حتی درگیری های اراذل و اوباش مشاهده می شود، بیانگر لمپنیسم حاکم بر این فیلم هاست. حرکات عجیب و غریب دست و پا و صورت و سایر اندام بدن و گاهی رقص هایدلقک وار همچون سکانسی از اخراجی های ۲ که امین حیایی، اکبر عبدی و امیر هوشنگ امیرفضلی و سایر شخصیت های لمپن فیلم مشغول رقصیدن در آسایشگاه هستند از مشخصه های ثابت فیلم های کمدی سینمای ما شده است. ضعف مفرط فیلم های کمدی را می توان در موارد زیر جست و جو کرد:
۱) هدف اصلی این فیلم ها نه ارایه یک پیام و مضمون برای مخاطب، بلکه صرفا خنداندن آنهاست و برای رسیدن به این هدف فیلمسازان این ژانر از هر وسیله ای استفاده می کنند.
۲) در بسیاری از این فیلم ها به شخصیت پردازی قهرمانان داستان، توجه ای نمی شود و فیلمنامه نویس بیشتر روی دیالوگ های لمپنی و حرکات لوده قهرمانان برای خنداندن مخاطب کار می کند. به این دلیلشخصیت های صفر بعدی داستان، عمدتا توانایی پیش بردن درام داستان را ندارند که این امر سبب آزرده کردن مخاطب می شود.
۳) فقدان درام خلاقانه و ارزشمند فیلمنامه، ضعف بارز دیگری است که در این ژانر بیداد می کند. خطوط قرمز سینما عرصه را برای ساخت فیلم هایی با مضامین انتقادی تنگ می کند، چرا که وارد شدن به حیطه های خاصی برای فیلم سازان قدغن بوده و آنها بعضا ناگزیر به پرداختن به موارد سطحی و گاه بی ارزش می شوند که اساسا در جامعه وجود خارجی ندارند. فقط افراد خاصی همچون ده نمکی حق ساخت فیلم هایی که بر عمیق ترین معضلات سیاسی و اجتماعی انگشت می گذارند، را دارند. به همین خاطر گاهیایده و طرح داستان فیلم از درام و محتوای مناسبی برای پرداخت و گسترش سینمایی برخوردار نیست. برای نمونه می توان به تله فیلم کبری ۰۰۰۱۱ اشاره کرد که توسط شبکه پنج ساخته شد و وارد شبکه خانگی شد، فیلمی که اساسا فاقد هر گونه مضمون و محتواست.
البته در این بین می توان به فیلم هایی اشاره کرد که طرح و ایده اولیه آن دارای بار دراماتیک مناسبی برای پرداخت سینمایی بوده، اما به خاطر لودگی قهرمانان و توسل لمپنیسم به فیلمی کم ارزش بدل شده است: مانند افراطی ها.
